Naast
o.a. een boek over geografie heeft Glareanus 2 werken besteed aan de muziek.
Als eerste 'Isagoge in Musicen' (1516). Hierin worden de beginselen van de muziek
behandeld, waarschijnlijk werd het boek gebruikt voor het muziekonderwijs.
Zijn belangrijkste werk is de 'Dodecachordon' (letterlijk: 12-snarig instrument),
uitgegeven in 1547 in Basel.
Het is een omvangrijk werk met verhandelingen over filosofie, biografieën
en muziektheorie, in 3 delen met 120 complete composities van componisten uit
voorgaande generaties.
Het eerste deel is gewijd aan met een studie over Boethius die in de 6e eeuw
uitgebreid over muziek heeft geschreven. Het middendeel beschrijft het gebruik
van de modi (kerktoonladders) in het Gregoriaans en monofony. Het laatste deel
bevat een uitgebreide studie van het gebruik van de modi in de polyfone muziek.
Het belangrijkste onderdeel uit de Dodecachordon is Glareanus' veronderstelling
dat er eigenlijk 12 modi zijn i.p.v. de tot dan toe aangenomen 8, zoals weergegeven
in onderstaand overzicht.
Er bestonden 8 Middeleeuwse (modale) toonladders, onderverdeeld in 4 hoofdtoonsoorten
(authentiek) met elk een afgeleide toonsoort (plagaal). De toonsoort wordt bepaald
door de eindtoon (finalis) en de toonomvang(ambitus). De namen van de toonladders
zijn (foutief, want in een andere volgorde, ook het toonsysteem zelf komt hiermee
niet overeen) afgeleid van de antieke griekse ehoii. De toonladders worden gevormd
door de witte toetsen op een klavier te volgen binnen de ambitus.
vroege |
latere
indeling |
naam |
ambitus (omvang) |
finalis (eindtoon) |
dominant |
1e
kerktoonsoort Protus authentiek |
I |
dorisch | d-d | d | a |
Protus plagaal |
II |
hypo-dorisch | a-a | d | f |
2e
kerktoonsoort Deuterus authentiek |
III |
phrygisch | e-e | e | c |
Deuterus
plagaal |
IV |
hypo-phrygisch | b-b | e | a |
3e
kerktoonsoort Tritus authentiek |
V |
lydisch | f-f | f | c |
Tritus
plagaal |
VI |
hypo-lydisch | c-c | f | a |
4e
kerktoonsoort Tetrardus authentiek Tetrardus plagaal |
VII VIII |
mixolydisch hypo-mixolydisch |
g-g d-d |
g g |
d c |
door Glareanus toegevoegd: | |||||
(a-a
is gelijk aan de authentieke mineurtoonladder) |
IX X |
aeolisch hypo-aeolisch |
a-a e-e |
a a |
e c |
(c-c
is gelijk aan de majeurtoonladder) |
XI XII |
ionisch hypo-ionisch |
c-c g-g |
c c |
g e |
hyper-aeolisch |
authentiek |
b-b | b |
hyper-phrygisch |
plagaal |
f-f | b |